Risicovol spelen: spelen we te vaak op veilig?
Spelen met vuur, met een mes, op gevaarlijke plekken, … velen krijgen kippenvel als ze er alleen nog maar aan denken! Bij KIKOEN staat veiligheid boven alles, zeker als het gaat om de kinderen. Aan de andere kant willen we onze kinderen een leuke en spannende tijd bieden waar ruimte is voor ontdekking en ontplooiing. Hoe kunnen we de kinderen toch op een veilige manier hun grenzen laten ontdekken? En leidt een risicovol spel altijd naar een rampscenario?
Kinderen staan bij KIKOEN centraal. Ze bepalen zelf wat en hoe ze spelen en worden gestimuleerd om (nieuwe) talenten te ontdekken. KIKOEN creëert voor hen een veilige en huiselijke sfeer waarin ze ongedwongen kunnen spelen, lachen, ontdekken, experimenteren, plezier maken,… Alle vormingen rond spel staan hoog op de interesselijst van KIKOEN begeleiders. De eerste inhoudelijke sessie van de KIKOEN-Booster draaide dan ook rond het thema ‘Risicovol spelen’.
We nodigden Annelies Ceulemans uit van het RePLAY-team van de Arteveldehogeschool . Zij ontwikkelden de afgelopen jaren een inspirerende visie op risicovol spelen, die ze graag met ons deelde!
Wat is risicovol spelen?
Spelen op hoogte, met snelheid, met impact, op gevaarlijke plekken,… Kinderen zijn van nature uit geneigd om grenzen op te zoeken en te kijken hoever ze kunnen gaan. Je kan het vergelijken met een wip: kinderen vinden het langs de ene kant heel leuk en opwindend, zeker wanneer ze iets proberen op de grens van hun mogelijkheden. Aan de andere kant is er angst. Balanceren tussen opwinding en angst is een continue evenwichtsoefening. En bij het goede evenwicht doet een kind waardevolle ervaringen op!
We spreken van risicovol spelen vanaf het moment een spelsituatie voor iemand (voor jou, een kind, een collega) als risicovol aanvoelt.
Waarom kiezen voor risicovol spelen?
Een kind dat risico’s neemt, toont autonomie, lef, ondernemingszin en creativiteit. Het bevindt zich op de grens van zijn mogelijkheden en ontwikkelt mogelijk nieuwe vaardigheden:
- Als een kind een risico overwint, overwint hij vaak ook zijn angst. Het kind voelt zich competent en krijgt meer zelfvertrouwen.
- Doet het kind zich pijn, dan heeft hij aan den lijve ondervonden dat hij de situatie en/of zijn vaardigheden verkeerd heeft ingeschat. Dat motiveert hem om de volgende keer beter op te letten en een nieuwe aanpak te testen.
Falen biedt kinderen de kans om te leren omgaan met onaangename emoties die onvermijdelijk ook deel uitmaken van het leven. Zo versterkt hun doorzettingsvermogen en veerkracht. Het helpt om kinderen risicocompetenter te maken!
Hoe risicovol spelen?
Je kan de omgeving voor kinderen ‘zo veilig als mogelijk’ proberen te maken, maar dan wordt die al snel te weinig uitdagend. Kinderen zijn minder betrokken, waardoor ze zich sneller gaan vervelen of zelfs op een onveilige manier uitdaging gaan opzoeken. Je ontneemt de kinderen ook de kans om zelf met risico’s te leren omgaan.
Best is dus de omgeving ‘zo veilig als nodig’ te maken, want daar vindt elk kind uitdaging én risico’s op maat. Dat houdt in dat een kind zich voldoende veilig voelt om te exploreren en dat het aanvaardbare risico’s kan nemen. Speelwaarde en risico’s dienen in balans te zijn.
Laat kinderen dus maar vrij spelen en ondernemen. Vraag jezelf echter steeds af: ‘Geeft het kind mij signalen dat het hulp nodig heeft?’. Kom enkel tussen bij acuut gevaar en laat het spel zelfs dán zoveel mogelijk in handen van het kind. Zo kunnen kinderen je tonen wat ze kunnen en zal jij hen met een geruster hart kunnen vertrouwen.
Wat is de rol van begeleider in risicovol spelen?
Als begeleider moet je continu (en vaak razendsnel) afwegen of je de risico’s in een situatie aanvaardbaar vindt. Elk kind en elke situatie is immers anders. Je stimuleert vormen van spelen waarin kinderen aanvaardbare risico’s nemen. Maar hoe bepaal je dat?
- Kijk naar de huidige situatie:
- Speelwaarde: Vindt het kind de situatie boeiend of leuk net omwille van de risico’s?
- Risicocompetentie: herkent het kind de gevaren, durft het risico’s te nemen, kan het gepast met de situatie omgaan (eventueel met ondersteuning?)
- Ondersteuning: dient het kind ondersteunt te worden?
- Denk een stapje verder: wat zijn de mogelijke gevolgen? Leidt het spel al dan niet mogelijk tot blijvende letsels?
- Bied vervolgens indien nodig gepaste ondersteuning.
Elk kind is anders!
Sommige kinderen hebben een duwtje in de rug nodig, andere kinderen zien nauwelijks gevaar en moet je eerder een beetje afremmen. Enkele tips:
- Geef kaders aan het kind om het veilig genoeg te houden, bv. ‘Draag een helm als je gaat skateboarden’.
- Kijk goed naar het kind: wat kan hij/zij allemaal al, wat vindt hij/zij leuk om te doen?
- Praat met de ouders: benoem risicovol spelen als iets positiefs, maar wees ook begripvol voor de bezorgdheid van ouders. In gesprek gaan met hen zorgt voor samenwerking met en enthousiasme van ouders op gebied van risicvol spelen.
- Bespreek het risicovol spel in je team: maak desnoods regels en afspraken. Alle collega’s op 1 lijn hoeft niet: ga in dialoog met elkaar en wie weet verleg je zelf ook wel je grenzen
Conclusie!
Neen, risicovol spelen is niet gelijk aan gevaar. Er dient wel bewust mee omgegaan te worden. Annelies sloot haar uiteenzetting af met deze 10 tips: